خانه صارم الدوله کجاست؟ صارم الدوله در اصفهان خانه ای داشت که در آن زمان به خانه صارم الدوله مشهور بوده و اکنون از ساختمان های اداری جهاد کشاورزی اصفهان است. این خانه بزرگ و باصفا که جز خانه های قدیمی اصفهان است در دوره قاجار ساخته شده، با پلان دوطبقه حیاط مرکزی و حوض بیضوی شکلی در مرکز بنا نه تنها یکی از خانه های تاریخی زیبای اصفهان است جای بخصوصی در دل مهاجران لهستانی در جنگ جهانی دوم نیز دارد که در ادامه در مورد آن خواهیم گفت.
این خانه در طی سال ها روزهای تاریخی روشنی را گذرانده و کاربری های متفاوت اقامتی و اداری به خود دیده است که در زمره گردشگری نوستالژی و گردشگری ادبی اصفهان به حساب می آید، بازدید از این خانه زیبا و تاریخی خالی از لطف نیست.
صارم الدوله کیست؟
اما صارم الدوله چه کسی است؟ اکبر میرزا صارم الدوله از نوادگان ناصرالدین شاه قاجار و از فرزندان صاحب نفوذ ظل السلطان است که طی سالیان زندگی خود از رجال با نفوذ اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بود.
اکبر میرزا سال 1264 شمسی در اصفهان به دنیا آمد بهترین معلم ها را در دوران کودکی داشت و به زبان انگلیسی و فرانسه پیش از خروج از ایران تسلط کافی داشت. پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی خود به لندن رهسپار شد و در آنجا به تحصیل رشته اقتصاد و سیاست پرداخت و قبل از مشروطیت به ایران بازگشت.
پس از فوت مظفرالدین شاه، خاندان ظل السلطان به خصوص صارم الدوله در تلاش برای به تخت نشاندن جلال الدوله پسر اول ظل السلطان به تخت شاهی بودند ولی موفق نشدند و مورد غضب محمدعلی شاه قرار گرفتند. پس از این ماجرا، صارم الدوله به انگلستان رفت و از آنجایی که رابطه خوبی با انگلیسی ها داشت به فعالیت علیه محمد علی شاه و سرنگونی وی پرداخت و پس از خلع شدن محمدعلی شاه به ایران برگشت و فعالیت خود را به عنوان وزیر مالیه شروع کرد.
صارم الدوله در اصفهان و دیگرشهر های ایران با توجه به نفوذ و پول کلان خود به فعالیت های اقتصادی و عام المنفعه ارزنده ای پرداخت. به گونه ای که شهرت او زبانزد مردم اصفهان در گذشته بود و به هر کسی که پول و نفوذ زیادی داشت خطاب می کردند: « انگار صارم الدوله است»
اقدامات صارم الدوله:
صارم الدوله در سال 1300 اولین دبیرستان اصفهان را احداث می نماید. تا آن زمان فقط تهران دبیرستان داشته و در اصفهان دبیرستانی نبوده است. دبیرستان صارمیه با حفظ نام صارم الدوله در کنار قبر باباعلم دار در محله لنبان اصفهان بنا می شود و سپس کتابخانه و زمین ورزش در کنار آن ایجاد می نماید.
مدتی بعد شرکت سهامی کاغذ را در اصفهان احداث می کند که با مخالفت پهلوی اول روبه رو می شود.
از دیگر فعالیت های مثبت اکبر میرزا می توان به استخراج ذغال سنگ، احداث شرکت سهامی کوهرنگ و همچنین ایجاد خیریه در اصفهان نیز اشاره کرد.
اما صارم الدوله اقدامات منفی نیز داشت همچون همراهی او در قرارداد 1919 وکشتن مادرش که علی رغم اقدامات ارزنده صارم الدوله، نفرت و خشم مردم را برانگیخت.
امضای قرارداد 1919: زمانی که میرزا وزیر مالیه ایران بود، به همراه وثوق الدوله و نصرت الدوله با گرفتن رشوه سنگین از انگلیس، قرارداد 1919 را که انگلیس خواهان آن بود امضا کرد. براساس این قرارداد کلیه امور کشوری ایران با نظر مستشاران انگلیسی و تایید آنها مجوز اجرا می گرفت.
ماجرای کشتن مادر: مادر صارم الدوله به نشانه اعتراض از عملکرد و رفتارهای همسر (ظل السلطان) و فرزندانش به خانه آقانجفی رفت و بست نشست. صارم الدوله به همراه برادران برای مجاب کردن و بازگشت مادر تلاش کرد اما زمانی که نتوانست مادر را راضی کند، اقدام به کشتن او کرد.
سرانجام صارم الدوله سال 1354 شمسی در گذشت و در تخت فولاد اصفهان با نام خانوادگی مسعود به خاک سپرده شد.
ردپای کودکان لهستانی در خانه صارم الدوله اصفهان
جنگ جهانی دوم بین آلمان و شوروی سابق سر لهستان شروع می شود و در نهایت شوروی باید قسمت شرقی لهستان را خالی از سکنه کند. به همین منظور گروهی از مردم لهستان را که بسیاری از این جمعیت را کودکان و زنان تشکیل می دادند به اردوگاه های کار اجباری سیبری فرستادند. شرایط کار و زندگی در اردوگاه های سیبری برای آوارگان لهستانی بسیار سخت و طاقت فرسا بود. در توافقی با صلیب سرخ قرار شد زنان و کودکان به ایران منتقل شوند.
با این که ایران اعلام بی طرفی کرده بود اما از تاثیرات جنگ جهانی دوم بی نصیب نماند. تعدادی از آوارگان لهستانی بایستی در خاک ایران جای داده می شدند. ولی این مردم بی پناه کجا باید اقامت می گرفتند؟
مهاجران از طریق بندرانزلی به ایران وارد شدند پس از چندروز استراحت و مداوای نسبی بیماران، بین شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، اصفهان، مشهد و خرم شهر تقسیم شدند.
اصفهان برای به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوای معتدل برای اقامت کودکان لهستانی انتخاب شد. 3000 کودک لهستانی همراه با مادر یا سرپرست به اصفهان وارد شدند و در مکان های این شهر اقامت گزیدند. خانه صارم الدوله با فضای بزرگ و دلنشین اش یکی از خانه های اختصاص یافته به کودکان لهستانی بود. براساس تقسیم بندی ها کودکان زیر هفت سال به این خانه پناه آوردند، باشد که تسکینی بر دردهای کودکان لهستانی شود. به همین جهتاست که اصفهان به »شهر کودکان لهستانی» لقب گرفت.
خانه تاریخی صارم الدوله اصفهان در اسفندماه سال 1386 به شماره 21818 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. بازدید از خانه صارم الدوله همراه با مجوز و با هماهنگی قبلی امکان پذیر است، جهت هماهنگی بازدید می توانید با پارس ویستا در ارتباط باشید.
در کرمانشاه نیز خانه ای به نام خانه صارم الدوله کرمانشاه وجود دارد. بانی این خانه صارم الدوله پسر بزرگ حاکم مقتدر کرمانشاه امامقلی میرزا عمادالدوله که در سال 1279 ه.ق لقب صارم الدوله را گرفت. بیشتر مردم به دلیل تشابه اسمی، این دوخانه را باهم اشتباه می گیرند. اما باید دانست که هر یک داستان و سرگذشتی متفاوت برای خود دارند.
آدرس خانه صارم الدوله اصفهان: اصفهان، خیابان شهید بهشتی، خیابان جهاد، کوچه مسعود
فیلم «خانه صارم الدوله» را از لینک زیر تماشا کنید.