مدرسه فرانسوی ها یا مدرسه کاتولیک ها در محله جلفا و خیابان حکیم نظامی اصفهان واقع شده و در حال حاضر یکی از دانشکده های دانشگاه هنر اصفهان است که بازدید عموم ندارد. اما اینجا شما را با این مدرسه زیبا آشنا می کنیم و اگر به دنبال بازدید از آن هستید تا آخر مقاله را همراه ما باشید.
مدرسه فرانسوی ها در دوره قاجاریه و در سال 1903 میلادی (1282 هجری.شمسی) در محله جلفا اصفهان بنا گردید و در سال 1907 میلادی به بهره برداری رسید.
این مدرسه توسط یکی از مسیونرهای فرانسوی به نام پردموت در بخشی از حیاط کلیسای رُزاریا (Rosaria) بنا گردید.
تاریخچه مدارس در اصفهان
ژان شاردن، تاجر و جهانگرد فرانسوی که در زمان شاه سلیمان صفوی، 40 سال پس از مرگ شاه عباس اول به ایران سفر کرد، مدارس و مکتب خانه های ایران در عصر صفویه به ویژه در اصفهان را معادل دانشکده های فرانسه دانسته و 57 مدرسه در اصفهان را شناسایی کرد.
از مدارس آباد صفویه که تا به امروز باقی مانده تنها از مدرسه چهارباغ و مدرسه نیماورد می توان نام برد. در زمان حمله افغان ها و دوره افشاریه و زندیه، مدارس اصفهان نه تنها پیشرفت چندانی نداشت بلکه رو به نابودی نهاد. در زمان قاجار مجدد مدارس این شهر به جایگاه ویژه ای رسید به طوری که از مدرسه صدر به منزله دانشگاهی برای حکمت، ریاضی، طب، فلسفه و منطق یاد کرده اند.
در این میان جلفای اصفهان با سابقه حضور مبلغان مسیحی همواره زمینه ساز آموزش نوین در اصفهان بوده است. ارامنه از ابتدای حضور خود در ایران همچون مسلمانان در کنار معابد خود محلی برای آموزش در نظر می گرفتند. به این ترتیب که در حیاط کلیسا یا در مجاورت آن به آموزش علوم دینی و زبان فارسی و ارمنی به ویژه برای پسران می پرداختند. این روند در قرن 12 و 13 هجری قمری به اوج خود می رسد که بنای دو طبقه مدرسه فرانسوی ها ساخته می شود.
تاریخچه مدرسه فرانسوی ها
کلیسای رزاریا توسط کاتولیک های جلفای اصفهان تاسیس شد. ارمنیان گرگورین که به دلیل نفوذ در دربار، جمعیت و قدمتشان نسبت به ارمنیان کاتولیک برتری داشتند، اجازه ساخت کلیسا توسط کاتولیک ها را نمی دادند. سرانجام ارامنه کاتولیک با همراهی سفیر فرانسه توانستند هفت کلیسای کاتولیک در اصفهان بنا کنند که از آنها فقط یک کلیسا به نام رزاریا باقی مانده است. کلیسای رزاریا در ابتدا کلیسای کوچکی بود که 24 سال بعد کلیسای بزرگتری در محل کلیسای قدیمی ساخته شد. آموزش پسران در قسمتی از کلیسا بود و آموزش دختران در محوطه کلیسای راهبه ها کاتارینه در مقابل مدرسه فرانسوی های امروزی در محله چهارسوق جلفا قرار داشت و از آنجایی که همیشه تعداد پسران از دختران بیشتر بود، مسیونرهای کاتولیک فرانسوی تصمیم بر تاسیس مدرسه ای در شمال حیاط کلیسا نمودند که متعلق به پسران باشد.
این مدرسه به نام بانیان آن از همان ابتدا به مدرسه فرانسوی ها یا مدرسه کاتولیک ها شهرت گرفت.
تاریخ این مدرسه سرشار از فراز و نشیب است، گاهی در اوج و گاهی در فرود، در دهه 30 با ملی شدن مدارس، کاربری مدرسه منحل شد و تا سال 1380 کاربری خاصی نداشت، هرچند قبلا هم به تناوب روزگار پرکار و تعطیل زیادی به خود دیده و نمی توان ادعا کرد این مدرسه زیبا و کم نظیر، همیشه پررونق و دایر بوده است.
زمانی که به دلیل اختلاف بین خلیفه گری ارامنه مدرسه فروخته شد و خریدار اقدام به تخریب آن گرفت به همت اداره میراث فرهنگی و شهرداری و سازمان نوسازی و بهسازی خریداری و در مردادماه سال 1384 به شماره ثبت 12307 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
معماری مدرسه فرانسوی ها
مدرسه فرانسوی ها در دو طبقه با مصالح خشتی و آجری ساخته شده و دارای دو حیاط است. ساختمان مدرسه در بین دو حیاط شمالی و جنوبی قرار گرفته، حیاط شمالی و ورودی اصلی مدرسه از روبروی مادی شاجع و دبیرستان دخترانه کانانیان است. حیاط جنوبی مشترک با کلیسای رزاریا است و درب آن از جنب کلیسا در محله سنگتراش ها باز می گردد.
زمانی که از هریک از حیاط ها به ساختمان دو طبقه مرکزی می نگری، معماری و نمای هر دو طبقه یکسان است، نماهای طبقه دوم دقیقا همانند و در امتداد طبقه اول است. زیرساختمان زیرزمینی شرقی- غربی قرار دارد که قبلا کاربری خوابگاه داشته است.
مدرسه فرانسوی ها را می توان از حیث معماری مدرسه ای اروپایی ایرانی خواند و از حیث تاریخی مدرسه ای قاجاری با مصالح صفوی نامید و اما
چرا مدرسه قاجاری با مصالح صفوی:
«هانری رنه دالمانی» جهانگرد فرانسوی که در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار در سال 1907 میلادی به اصفهان سفر کرده بود می نویسد:
سازنده مدرسه فرانسوی ها، پرمودت که از مسیونرهای فرانسوی منطقه جلفا است گفته تمام مصالح مدرسه را از شخص ظل السلطان خریدم و با الاغ به جلفا آوردم چرا که ظل السلطان تمام بناهای باشکوه صفوی را تخریب کرده و مصالح ان را فروخته است.
مدارس اتحاد آلیانس
اتحاد جهانی آلیانس یک سازمان جهانی یهود است که در پاریس فرانسه مستقر است. این سازمان در سال 1860 توسط آدولف کرمیو برای حفظ یهودیان تمامی دنیا تشکیل شد. هدف این سازمان دفاع از خود و خود کفایی یهودیان از طرق آموزش و پرورش است. ناصرالدین شاه قاجار در سفر به اروپا در سال 1873 میلادی با نمایندگان آلیانس دیدار داشت. آدولف کرمیو شخصا از شاه ایران به جهت رهایی یهودیان از ظلم و ستم خواست که اجازه تاسیس مدارس آلیانس در ایران را صادر کند. ناصرالدین شاه که به واسطه همراهی مریدشان حاج ابراهیم یهودی تبار در تشکیل حکومت قاجار به یهودیان احساس دین می کرد با تشکیل مدارس الیانس در ایران موافقت کرد.
به جهت مخالفت شدید علمای شیعه و مردم ایران این توافقنامه با تاخیر در سال 1898 امضا شد. اولین مدرسه در تهران تاسیس گردید و پس از آن اولین مدرسه اتحاد جهانی آلیانس در اصفهان به نام فعلی مدرسه شهید حلبیان تاسیس گردید. مدرسه شهید حلبیان همان لوکیشن فیلمبرداری مدرسه مجید در سریال قصه های مجید است.
مسیونرهای فرانسوی به دلیل همراهی با اتحاد جهانی آلیانس اجازه دادند که مدرسه فرانسوی ها نیز برای آموزش و پرورش یهودیان ایرانی به جمع مدارس اتحاد آلیانس بپیوندد.
ردپای کودکان لهستانی در مدرسه فرانسوی ها
مدرسه فرانسوی ها در طول جنگ جهانی دوم محل تحصیل و پرورش کودکان و نوجوانان جنگ زده لهستانی ها بوده است.
آوارگان لهستانی در جنگ جهانی دوم به اردوگاه های کار اجباری سیبری کوچ داده شدند پس از گذراندن دوران تلخ و رنج آور کار در سیبری و تحمل رنج غربت و بیماری و گرسنگی، طی توافق بین اللملی صلیب سرخ مبنی بر ورود آوارگان به ایران و سپس بازگشت آنها به کشور لهستان یا سایر کشورها، مهاجران لهستانی از طریق بندر انزلی به ایران وارد شدند.
پس از چندروز استراحت و تقسیم جهت اعزام به شهرهای مختلف ایران در شهر بندر انزلی اقامت داشتند. در این تقسیم بندی برای کودکان بدون سرپرست که در طی مدت مهاجرت اجباری مادر یا سرپرست خود را از دست داده بودند، شهر اصفهان انتخاب شد چرا که اصفهان به دلیل شرایط اقلیمی مناسب و فضای دلنشین باغ شهری به واسطه وجود رودخانه زاینده رود و باغات اطرافش می توانست التیامی بر روح لطیف کودکان رنج دیده لهستانی باشد.
در سال 1321 تعداد 3000 کودک لهستانی به اصفهان وارد شدند، کودکان زیر هفت سال در خانه صارم الدوله اصفهان پناه گرفتند و مدرسه فرانسوی ها محل آموزش و پرورش آنها شد. طی مدت سه سال کودکان لهستانی در این مدرسه به یادگیری علم و هنر ایرانی از جمله صنایع دستی و فرش بافی پرداختند و بخش اعظمی از اشتراکات فرهنگی و هنری ایران و لهستان رقم خورد.
فیلم «مدرسه فرانسوی ها» را از لینک زیر تماشا کنید: