شهر اصفهان یکی از مراکز مهم تاریخی و فرهنگی ایران است. این شهر علاوه بر غنای فرهنگی و تاریخی خود، سرمایه‌های مذهبی و معنوی پرشماری دارد. ازجمله این سرمایه‌های مذهبی، کلیساهای شهر هستند. این کلیساهای تاریخی نمادی از معماری و هنر دوران گذشته هستند و همچنین روایتی از فرهنگ و معنویت دارند.
برای پاسخ به این سؤال که کلیساهای اصفهان کجاست؟ باید ابتدا با تاریخ ارامنه اصفهان آشنا شویم. بهترین کلیساهای اصفهان در محور جلفا قرار دارند. نام این محله برگرفته از شهر جلفا در کرانه رود ارس است که ساکنان اصلی آن ارمنیان بودند. زمانی که شاه‌عباس اول صفوی در مرزهای شمال غربی ایران با عثمانی درگیر بود. به دستور وی ارامنه این منطقه به اصفهان مهاجرت کردند و در منطقه جنوبی شهر، کناره رودخانه زاینده‌رود سکنی گزیدند.
امروزه در جلفا تلفیقی از ویژگی‌های معماری ارمنستان را با مصالح محلی و معماری صفوی شاهد هستیم. کلیساهای اصفهان نمایانگر وجود تنوع فرهنگی و تعاملات انسانی هستند. در عصر صفوی پیروان فرقه‌های مختلف مسیحیت در این منطقه بیش از بیست و پنج کلیسا بنا کردند. امروزه اما فقط سیزده کلیسا که متعلق به مسیحیان ارتدکس است از آنها باقی‌مانده.
کلیسا وانک، بیت‌اللحم، مریم مقدس، میناس مقدس، دیر کاتارینه‌ی مقدس، کلیسای گئورگ مقدس، گریگور لوساوُریچ مقدس، هاکوپ مقدس، هُوهاننِس مگردیچ مقدس، نرسس مقدس، نیکوغایوس مقدس، سرگیس مقدس، استپانوس مقدس از کلیساهای قدیمی ارتدکس اصفهان هستند.
در ادامه به معرفی سیزده کلیسای باقی‌مانده در شهر اصفهان می‌پردازیم.
لیست کلیساهای اصفهان:
- کلیسا میناس مقدس
این کلیسا در محله تبریزی‌ها در سال ۱۶۵۹ میلادی بنا شد. کلیسا میناس مقدس توسط ارمنی‌هایی که شاه‌عباس از محله شمس‌آبادی اصفهان به جلفا آورده بود، ساخته شد. ارامنه در ابتدا نام این کلیسا را به یاد کلیسا محله قبلی خود مریم مقدس گذاشتند. اما بعدها آن را به میناس مقدس تغیر دادند. بر روی دیوارهای داخلی نقاشی‌های زیبایی ترسیم شده است. این نقاشی‌ها به‌خصوص در قسمت گنبد و محراب کلیسا بی‌نظیر هستند. بازدید از این کلیسا با مجوز شورای خلیفه‌گری امکان‌پذیر است.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، محله سنگ‌تراش‌ها، کوچه تبریزی‌ها
موقعیت بر روی نقشه:
- کلیساهای قدیمی اصفهان؛ کلیسا مریم مقدس
کلیسا مریم مقدس یا به ارمنی آسدوادزادزین توسط خواجه آوِدیک باباکیان در سال ۱۶۱۳ میلادی در جلفا ساخته شد. خواجه آودیک باباکیان از بازرگانان معروف صفوی بود. این کلیسا دومین کلیسای قدیمی شهر اصفهان است که در مجاورت کلیسای هاکوپ مقدس قرار دارد. نقاشی‌های دیواری این کلیسا موضوعاتی از کتاب مقدس را به تصویر کشیده. در محوطه کلیسا مریم مقدس بناهای مختلفی وجود دارد. نمازخانه استپانوس در قسمت جنوبی محوطه کلیسا قرار گرفته است. در سال ۱۸۴۸ میلادی در قسمت غربی محوطه برج ناقوس ساخته شد. این کلیسا بازدید عموم ندارد.
نشانی: اصفهان، محله جلفای، خیابان توحید، نبش خیابان نظر میانی
موقعیت در نقشه:
- کلیسا هاکوپ مقدس؛ قدیمی‌ترین کلیسا اصفهان
کلیسا هاکوپ قدیمی‌ترین کلیسا اصفهان است که در سال ۱۶۰۷ ساخته شد. دو کتیبه به زبان ارمنی مربوط به همین سال در بالای ورودی این کلیسا قرار گرفته. اکنون این کلیسا در ضلع شمالی محوطه کلیسا مریم قرار دارد. پلان اولیه کلیسا هاکوپ صلیبی‌شکل بوده که به دلیل تخریب قسمت جنوبی آن اکنون فرم مستطیلی به خود گرفته. بازدید از این کلیسا با مجوز شورای خلیفه‌گری امکان‌پذیر است.
نشانی: اصفهان، محله جلفای، خیابان توحید، نبش خیابان نظر میانی
موقعیت در نقشه:
- بهترین کلیساهای اصفهان؛ کلیسا بیت‌اللحم
یکی از بهترین کلیساهای اصفهان، بیت‌اللحم است. این کلیسا توسط خواجه پطرس ولیجانیان که از بازرگانان بزرگ عصر صفوی بوده، در سال ۱۶۲۸ میلادی ساخته شد. در داخل کلیسا تصویری از خواجه پطرس بر روی دیوار موجود است. آرامگاه خواجه پطرس و چند تن از اعضای خانواده‌اش در حیاط کلیسا قرار دارد. از جذابیت‌های این کلیسا می‌توان به نقاشی‌های بی‌نظیر آن اشاره کرد. داستان‌های کتاب مقدس را می‌توانید بر روی دیوارهای این کلیسا به‌صورت تصویری دید. از جذابیت‌های دیگر این کلیسا داشتن بزرگ‌ترین گنبد در میان کلیساهای جلفا اصفهان است.
به‌عنوان یک راهنما پیشنهاد می‌کنم حتماً از کلیسا بیت‌اللحم اصفهان بازدید کنید. به هنگام ورود به ساختمان، نقاشی های جذاب کتاب مقدس همراه با حس آرامش و فضای معنوی کلیسا شما را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظمی، خیابان نظر میانی
ساعات بازدید: روزهای یکشنبه تا جمعه از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۳ – ۱۵:۳۰ الی ۱۸:۳۰
ورودیه برای بازدیدکنندگان ایرانی ۲۰,۰۰۰ تومان/ ورودی برای بازدیدکنندگان خارجی ۱۵۰,۰۰۰ تومان
موقعیت در نقشه:
- بهترین کلیساهای اصفهان؛ کلیسا هُوسِپ آرِماتاتسی مقدس – کلیسا وانک
کلیسای هُوسپ آرِماتاتسی مقدس که به کلیسا وانک شهرت دارد، یکی دیگر از بهترین کلیساهای اصفهان است. این کلیسا که در دیر آمِناپرگیچ مقدس واقع شده، کلیسای جامع ارمنیان اصفهان و جنوب ایران هست. ارمنیان هنگام مهاجرت به اصفهان در نخجوان، کلیسا دیری به نام سورپ آمِناپرگیچ وانک به معنای ناجی مقدس همگان داشتند. ازاین‌رو پس از مهاجرت به اصفهان در محله جلفا، کلیسای کوچکی در دیری با همین نام ساختند. اکنون این دیر شامل کلیسا وانک، موزه خاچاطور گساراتسی، موزه مردم‌شناسی و بنای نسل‌کشی ارامنه است.
بنای فعلی کلیسا وانک توسط اسقف داوید، سال ۱۶۵۵ میلادی در زمان شاه‌عباس دوم صفوی ساخته شد. خاچاطور کساراتسی و خواجه پطرس ولیجانیان نیز از بازرگانانی بودند که در روند ساخت این کلیسا کمک کردند. اکنون مجسمه خاچاطور کساراتسی در مقابل کلیسا وانک قرار دارد. خاچاطور گساراتسی اسقف اعظم کلیسای ارامنه بود و اولین چاپخانة ایران را ایجاد کرد. از جذابیت‌های این کلیسا تصاویر و نقاشی‌های داخل آن است. این تصاویر بی‌نظیر با رنگ‌روغن داستان‌های کتاب مقدس را به تصویر کشیده. اهمیت این کلیسا از آن‌جهت بود که مرکز تربیت کشیش و خلیفه نیز بوده. این کلیسا بازدید عموم دارد. کلیسا وانک در ایام کریسمس و سال نو میلادی با تزئینات بی‌نظیرش روزانه صدها بازدید کننده را جذب می کند.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، خیابان کلیسا وانک
ساعات بازدید: هر روز از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲:۴۵ – ۱۵:۳۰ الی ۱۸:۱۵
ورودیه برای بازدیدکنندگان ایرانی ۴۰,۰۰۰ تومان/ ورودی برای بازدیدکنندگان خارجی ۲۰۰,۰۰۰ تومان
موقعیت در نقشه:
- دیر کاتارینه مقدس
دیر مجموعه‌ای از ساختمان‌هایی است که برای اعضای مذهبی مسیحی می‌سازند. کلیسا نیز بخشی از دیر است. کاتارینه مقدس را خواجه یقیازار لازاریان، از بازرگانان عهد صفوی، ساخت. این دیر در همسایگی کلیسای هوانس مگردیچ مقدس قرار دارد.
دیر کاتارینه را برای خواهران راهبه ساخته‌اند. این بنا اولین دیر مخصوص خواهران راهبه در ایران بوده. پس از فوت آخرین راهبه در سال ۱۹۵۴ میلادی این دیر به فعالیت‌های خود خاتمه داد. اولین مدرسه دخترانه ارمنیان جلفا نیز تحت‌نظر این دیر فعالیت خود را در سال ۱۸۵۸ میلادی آغاز کرد. همچنین در سال ۱۹۰۷ میلادی بخشی از دیر کاتارینه مقدس را به یتیم‌خانه تبدیل نمودند. این مجموعه بازدید عمومی ندارد.
نشانی: اصفهان، خیابان خاقانی، خیابان چهارسوق
موقعیت در نقشه:
- کلیسا استپانوس مقدس
این کلیسا در سال ۱۶۱۴ میلادی در محله هاکوپجان (یعقوب جان) ساخته شده. کلیسا استپانوس مقدس بزرگ‌ترین کلیسا اصفهان است. برخلاف سایر کلیساهای اصفهان در داخل این کلیسا نقاشی‌های بسیار کمی وجود دارد. محراب در قسمت شرقی ساخته شده. برج ناقوس در قسمت شمال شرقی و بر روی سقف کلیسا قرار دارد. همچنین نمازخانه کوچک مریم مقدس در قسمت جنوبی کلیسا واقع شده است. بازدید از این کلیسا با مجوز شورای خلیفه‌گری امکان‌پذیر است. بازدید از این کلیسا، تنها با مجوز امکان پذیر است.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، خیابان نظر غربی، کوچه یعقوب‌خان
موقعیت در نقشه:
- کلیسا گریگور لوساوُریچ مقدس
این کلیسا که به کلیسا خواجه کوچک نیز معروف است در سال ۱۶۳۳ میلادی در محله میدان کوچک ساخته شده. نقاشی‌های داخلی این کلیسا به هنگام مرمت از بین رفته و تنها بخش کوچکی از آن باقی‌مانده. از جمله افرادی که در ساخت این کلیسا کمک کردند؛ خواجه میناس یکی از تجار بزرگ دوران صفویه بوده. کلیسا گریگور مقدس بازدید عموم ندارد.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، میدان کوچک
موقعیت در نقشه:
- کلیسا گئورگ مقدس
یکی دیگر از کلیساهای قدیمی اصفهان، کلیسا گئورگ مقدس است. این کلیسا را خواجه نظر، یکی از بزرگان معروف ارمنی آن دوران، در سال ۱۶۱۱ میلادی ساخته. ازاین‌رو آن را کلیسا خواجه نظر نیز می‌دانند.
وجود سنگ‌های مقدس در این کلیسا سبب اهمیت بالای آن شده. چرا که به دستور شاه‌عباس اِچمیادزین مقدس که کلیسای اصلی ارمنیان بود تخریب و سنگ‌های آن به اصفهان منتقل شد. شاه‌عباس قصد داشت تا این کلیسای مقدس را دوباره در اصفهان بنا کند. اما تنها پانزده قطعه از آن کلیسا جدا و به اصفهان منتقل گردید. اکنون سه قطعه از این سنگ‌ها در جلو محراب کلیسا به شکل صلیب حجاری شده. مابقی سنگ‌ها در ضلع شمالی کلیسا قرار دارد. وجود این سنگ‌های مقدس، کلیسا گئورگ را تبدیل به زیارتگاه ارمنیان ایران کرده است. کلیسای گئورگ بازدید عمومی ندارد.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی
موقعیت در نقشه:
- کلیسا نرسس مقدس
یکی دیگر از کلیساهای اصفهان کلیسا نرسس مقدس است. این کلیسا در سال ۱۶۶۶ میلادی در محله سنگ‌تراش‌های امروزی ساخته شده. برج ناقوس این کلیسا در سال‌های بعد (۱۸۸۹ میلادی) در قسمت جنوب غربی بر روی سقف ایجاد گردید. این کلیسا دو گنبد دارد. گفته می‌شود که این کلیسا یادبودی از آوتیک دیلانیان، سازنده آن است.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، خیابان سنگ‌تراش‌ها
موقعیت در نقشه:
- کلیسای هُوهاننِس مگردیچ مقدس
هُوهاننِس مگردیچ از دیگر کلیساهای اصفهان است که در محله چهارسو واقع شده. این کلیسا به کلیسا یوحنا نیز شناخته می‌شود و در سال ۱۶۲۱ میلادی ساخته شد. کلیسای هُوهاننِس مگردیچ مقدس دارای سه ورودی بوده است. تا سال ۱۸۴۱ میلادی قسمت‌های مختلفی مانند نمازخانه و برج ناقوس به کلیسا اضافه شدند. این کلیسا دارای تصاویر و نقاشی‌های جذابی از کتاب مقدس است. به دلیل مرمت‌های انجام شده در طی سال‌ها ظاهر این کلیسا با بنای اولیه خود تفاوت‌هایی دارد.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، خیابان خاقانی، خیابان چهارسوق
موقعیت در نقشه:
- کلیسای سرگیس مقدس
از دیگر کلیساهای اصفهان، کلیسای سرگیس است که در سال ۱۶۵۹ میلادی ساخته شده. نام این کلیسا در ابتدا آمِناپرگیچ مقدس بوده. اما پس از تخریب کلیسا سرکیس مقدس و منتقل‌شدن وسایلش به این کلیسا نام آن به سرگیس تغییر یافت. نقاشی‌های این کلیسا بر اثر مرمت از بین رفته. در حال حاضر تنها بخشی از نقاشی‌های گنبد باقی‌مانده. اکلیسا دارای برج ناقوس و نمازخانه کوچکی به نام استپانوس مقدس است. کلیسای سرگیس بازدید عمومی ندارد.
نشانی: اصفهان، خیابان وحید، خیابان خاقانی، خیابان مظاهری
موقعیت در نقشه:
- کلیسای نیکوغایوس مقدس
از دیگر اسامی که در لیست کلیساهای اصفهان به چشم می‌خورد، کلیسای نیکوغایوس مقدس در گذر خواجه عابد است. این کلیسا در سال ۱۶۳۰ میلادی از دیگر کلیساهای عصر صفوی بوده که در اصفهان ساخته شده. در محوطه این کلیسا مدفن خواجه میناس از تجار ارامنه که به دستور نادرشاه کشته شده قرار دارد. کلیسای نیکوغایوس بازدید ندارد.
نشانی: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، گذر خواجه عابد، کوچه قاراگل
موقعیت در نقشه:
در این محتوا سیزده کلیسای شهر اصفهان را به شما معرفی کنیم. برای مشاوره و هماهنگی بازدید از کلیساهای بازدید ممنوع اصفهان می‌توانید با کارشناسان پارس ویستا در ارتباط باشید. پارس ویستا یک شرکت خلاق محور در زمینۀ گردشگری است. این شرکت برای اولین‌بار در کشور بر گردشگری موضوعی متمرکز شده. پارس ویستا تلاش می‌کند گردشگری خلاق و موضوع‌محور را گسترش دهد. برای آشنایی بیشتر با پارس ویستا همراه باشید. تیم ما مشتاقانه آمادۀ ارائه یک تجربه فراموش‌نشدنی برای شما است.
سؤالات متداول مردم درباره کلیساهای اصفهان:
خیر. از سیزده کلیسا باقی‌مانده در شهر اصفهان تنها دو کلیسا وانک و بیت‌اللحم امکان بازدید دارند. اما ما در پارس ویستا بازدید از کلیساهای دیگر چون مریم مقدس، کاتارینه و میناس را برگزار می‌کنیم.
دو کلیسا هاکوپ و مریم مقدس از قدیمی‌ترین کلیساهای ساخته شده در اصفهان هستند.
دو ایستگاه سی و سه پل و شریعتی نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به محله جلفا هستند. اما باید مسیری را پیاده طی کنید تا به این ایستگاه‌ها برسید.
اکثر کلیساهای اصفهان از شاخه مسیحیان ارتدکس است.