مرکزی با مساحتی درحدود 29530کیلومتر مربع، از استانهای واقع در مرکز ایران و به مرکزیت شهرستان اراک است. همسایگان آن عبارتند از: از جهت شمال استانهای البرز و قزوین، از جهت غرب استان همدان، از سمت جنوب استانهای لرستان و اصفهان از سمت شرق استانهای قم و اصفهان و از سمت شمال شرقی استان تهران.
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت این استان 1429475 نفر تخمین زده شده است. مرکزی، از مهاجرپذیرترین استانهای ایران تا پیش از انقلاب اسلامی شناخته شد. زبان رایج اهالی استان، فارسی است، اما به علت تنوع قومی در برخی مناطق، زبان‌های تاتی، ترکی، کردی و… نیز شنیده می‌شود. ایل ترک زبان شاهسوند در ساوه استقرار دارد.
پیش از ورود اسلام به ایران، مردمان منطقه مرکزی، پیروان دین زرتشت بودند. درحال حاضر اکثریت مسلمان هستند و تعداد کمی نیز از اقلیت‌های مذهبی نظیر ارامنه، یهودیان و زرتشتیان نیز در این منطقه روزگار می‌گذرانند.
استان مرکزی دارای آب و هوایی متنوع است. کوه‌های مرتفع، همجواری با حاشیه مرکزی فلات ایران، قرار داشتن در محل تلاقی رشته کوه‌های البرز و زاگرس و… سبب این تنوع آب و هوایی گردیده. چند نوع گونه آب و هوایی در این منطقه حاکم است، از جمله: نیمه بیابانی، معتدل کوهستانی همراه با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل و سرد کوهستانی با زمستان‌های طولانی و پربرف و تابستان‌های خنک.
این تنوع آب و هوایی منجر به تولید محصولات کشاورزی و باغی با کیفیت در استان مرکزی شده است. مهمترین فعالیت کشاورزی در این خطه، تولید گل و گیاهان زینتی است که در این زمینه شهرستان محلات رتبه اول را در سطح کشور از آن خود کرده. کشت لوبیا نیز از رونق چشم‌گیری در این استان برخوردار است. از دیگر محصولات مشهور مرکزی، می‌توان به انار شهرستان ساوه اشاره کرد که شهرتی جهانی دارد. ناگفته نماند که بزرگ‌ترین باغ تولید پسته ارگانیک کشور نیز در این منطقه واقع است.
این سرزمین، از مقاصد گردشگران علاقه‌مند به طبیعت‌گردی، پرنده‌نگری، کوهنوری و حتی کویرنوردی محسوب می‌شود.
درطول دو دهه گذشته، این استان چهره‌ای بیشتر صنعتی به خود گرفته و توانست به بزرگ‌ترین مرکز صنایع استراتژیک کشور تبدیل شود. زیرا این خطه از مزیت‌هایی چون نزدیکی به پایتخت، دارابودن موقعیت ویژه جغرافیایی و واقع شدن در کریدور حمل و نقل بین‌المللی، قرارگرفتن در مسیر اصلی انتقال و تأمین انرژی و کم بودن خطر زمین‌لرزه بهره مند است. به همین جهت سرمایه‌گذاران بسیاری را به سمت خود جذب نموده است.
وجود سنگ نگاره های منطقه باستانی تیمره در شهرستان خمین استان اراک، پیشینه سکونت در منطقه را به بیش از 40 هزار سال پیش می رساند. در هزاره اول پیش از میلاد، استان مرکزی بخشی از «ماد بزرگ» محسوب می‌شد که مناطق مرکزی و غربی ایران را دربرگرفته بود. در زمان سلوکیان منطقه مرکزی ایران مورد توجه یونانیان واقع شد و آثاری نیز از آنان در منطقه خورهه استان مرکزی به جای مانده است.
استان مرکزی فعلی در قرون اولیه دوره اسلامی جز بخش‌های غربی ایران که با نام جبال یا قهستان شناخته می شد، قرار داشت. پس از آن در دوران سلجوقیان، خلفای عباسی، به منطقه ای وسیع از ایران نام «عراق عجم» را اطلاق کردند که شامل استان مرکزی نیز می گشت. نام «اراک» تغییر شکل یافته واژه «عراق» است.
نام “مرکزی” برای نخستین بار در سال 1326 برای محدوده مرکزی ایران برگزیده شد. استان مرکزی در آن زمان متشکل از شهرهای تهران، قزوین، ساوه، قم، دماوند و محلات بود که تهران به عنوان مرکز آن مشخص شد. پس از آن در سال 1356، تهران و البرز از آن جداگردیده و استان مرکزی وجهه‌ای مستقل یافت. شهرستان اراک نیز به مرکزیت آن انتخاب شد. در سال 1365، قم نیز از استان مرکزی جدا شد.
انواع گردشگری موضوعی استان مرکزی
انواع گردشگری موضوعی استان مرکزی عبارتند از: