استان اردبیل با مساحتی بالغ بر 17953 کیلومتر مربع و به مرکزیت شهر اردبیل، از استان‌های شمال غربی کشور است. همسایگان آن عبارتند: از شمال کشور جمهوری آذربایجان، از سمت غرب استان آذربایجان شرقی، از جنوب استان زنجان و از شرق استان گیلان.
این استان در سال 1371، پیرو درخواست بیست ساله مردم اردبیل، از آذربایجان شرقی جدا و به عنوان استانی مستقل معرفی شد.
براساس سرشماری سال 1395، جمعیت اردبیل 1270420 فرد تخمین زده شده است. آذربایجانی ها بیشترین ساکنان استان اردبیل هستند که به زبان ترکی تکلم می‌کنند و همچنین بخشی از جمعیت آن را نیز تالش ها تشکیل می‌دهند که به گویش تالشی صحبت می‌کنند.
اردبیل در میان دشتی با همین نام در میان کوه‌های تالش و سبلان قرارگرفته که دارای زمستان‌های سرد و طولانی و تابستان‌های معتدل و خنک است. این استان به دلیل بهره‌مندی از آب و هوای معتدل رو به خنک، نه تنها از مناطق هدف گردشگری ایران در فصل‌های بهار و تابستان محسوب می شود بلکه در بخش کشاورزی و دامپروری بسیار پررونق ظاهر شده. عسل منطقه سبلان از مرغوبیت و شهرت زیادی برخوردار است تا جایی که بخشی از محصولاتش به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
با توجه به قرارگیری اردبیل در مسیر جاده تاریخی ابریشم و عبور کاروانیان از این منطقه، کاروانسراهای متعدد احداث و اقتصاد منطقه رونق چشمگیری یافت.
واژه «اردبیل» برگرفته از کلمه اوستایی «آرتاویل» است که متشکل از دو بخش «آرتا» (مقدس) و «ویل» (شهر) به معنای «شهرمقدس» می‌باشد. این منطقه از نام‌های گوناگونی برخوردار بوده؛ مانند دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان، دارالامان.
در دوران سلجوقیان اردبیل تحت تأثیر حملات گرجستان قرار گرفت و آسیب‌های جبران ناپذیری را متحمل شد. در مدت زمان کمی پس از حمله گرج ها، این منطقه توسط مغولان فتح شد. با ظهور شیخ صفی الدین اردبیلی در این شهر، اردبیل را دارالارشاد نامیدند و دوران اوج این استان آغاز شد.
یکی از عوامل شهرت اردبیل، از این روست که حلقه فرقه صفویه، به سرکردگی شیخ صفی الدین اردبیلی، در این منطقه شکل گرفت و همچنین شیخ صفی الدین، مؤسس سلسله صفویه، در همین خطه به خاک سپرده شد. پس از آن اردبیل به عنوان شهری زیارتی برای حاکمان صفوی شناخته شد و می‌توان نام پایتخت معنوی شاهان صفوی را نیز برآن نهاد. در زمان صفویان، اردبیل با نام دارالامان جایگاه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ویژه‌ای پیدا کرد. اردبیل در دوران حکومت صفویه به اوج شکوه و عظمت رسید.
پس از انقراض سلسله صفویان، به مرور از اعتبار و رونق اردبیل کاسته شد. نادرشاه ترس از نفوذ صوفیان و شیوخ صفوی در اردبیل، هر کاری انجام داد تا از مریدانشان کاسته و در نهایت به ضعیف شدن آنها منجر شود.
با روی کارآمدن سلسله قاجار، اردبیل جزء مناطق پررونق اقتصادی بود. چرا که کالاهایی که از تفلیس و باکو به تهران و اصفهان حمل می‌شد از این محل می‌گذشتند. در دوران سلطنت فتحعلی شاه، دو جنگ سخت و ویرانگر میان ایران و روسیه تزاری درگرفت. ، این منطقه مرکز قرارگیری و آمادگاه نیروهای سپاه عباس میرزا در برابر قشون روس بود، از همین رو آسیب‌های جبران ناپذیر به همراه کشته های بسیاری را متحمل شد.
در زمان مشروطه، اولین انجمن ولایتی مشروطه خواهی در اردبیل تشکیل گردید؛ اما چیزی نگذشت که استبداد صغیر شکل گرفت و این انجمن ها رو به نابودی رفت.
انواع گردشگری موضوعی استان اردبیل
انواع گردشگری موضوعی استان اردبیل عبارتند از: